Có nhiều cách để nói về thánh I-nhã Loyola: một vị thánh cải hóa, một nhà thần bí, một nhà lập dòng đầy thao lược. Nhưng nếu phải chọn một hình ảnh bao quát nhất về ngài, thì đó là hình ảnh một con người hành hương – không chỉ bởi ngài đã thực sự hành hương đến Đất Thánh, nhưng vì cả cuộc đời ngài là một hành trình liên lỉ phó thác và bước đi theo sự dẫn dắt của Thiên Chúa.
Sau biến cố hoán cải tại Pamplona, thánh I-nhã bắt đầu một hành trình hoàn toàn mới. Ngài viết trong Tự thuật: “Ngài không nói với ai trong nhà là mình sẽ đi đâu. Chỉ một mình em trai biết, nhưng anh này không dám nói.” (Tt 14). Hành động này không chỉ diễn tả sự dứt khoát, mà còn cho thấy một lòng tin sâu xa: bước đi không dựa vào tính toán con người, nhưng dựa vào Đấng mà ngài gọi là “Chúa của tôi” (mi Señor).
Chính việc rời Loyola không rõ điểm đến ấy đã khởi đầu cho một tinh thần hành hương: buông bỏ kiểm soát, để cho Thiên Chúa dẫn dắt từng bước.
Trên đường đi Giêrusalem, I-nhã dừng chân tại đan viện Montserrat. Tại đây, ngài thực hiện một hành vi mang tính biểu tượng: “Sau khi xét mình suốt ba ngày, ngài làm một cuộc xưng tội chung bằng văn bản… rồi ngài thức suốt đêm đứng trước bàn thờ Đức Mẹ, canh giữ vũ khí như một hiệp sĩ.” (Tt 17)
Từ bỏ thanh gươm và áo giáp, I-nhã chọn mặc áo hành hương và bắt đầu đời sống mới trong sự đơn sơ, nghèo khó. Nhưng điều đáng chú ý hơn là thái độ nội tâm: không còn lo sợ tương lai, không nắm giữ kế hoạch, chỉ để cho Chúa dẫn đường – dù là đường khó.
Manresa là nơi mà hành trình phó thác ấy đi vào chiều sâu. Ngài sống nghèo khó, cầu nguyện hàng giờ, phục vụ người bệnh, nhưng cũng trải qua những xáo trộn tâm linh sâu sắc. Trong thời gian ấy, I-nhã thú nhận: “Chúa đối xử với ngài như một thầy giáo với học trò” (Tt 27). Ngài không được dạy một lần, nhưng từng chút một – qua kinh nghiệm, qua thử thách, và qua ánh sáng thiêng liêng.
Chính tại dòng sông Cardoner, I-nhã nhận được một ơn soi sáng trọn vẹn. Ngài không diễn tả lại nội dung thị kiến, chỉ nói: “Ngài thấy mọi sự với một ánh sáng mới; không có một điều nào mà ngài không thấy cách sáng tỏ và mới mẻ.” (Tt 30). Từ đó, đời ngài không còn bị dẫn bởi những ước muốn khổ hạnh cực đoan, nhưng được hướng bởi ước muốn sâu xa là “giúp đỡ các linh hồn”.
Dù khát khao mãnh liệt được sống và chết tại Đất Thánh, I-nhã đã phải vâng phục khi Giáo quyền không cho phép ngài ở lại. Một lần nữa, ngài không cưỡng lại, không tiếc nuối. “Khi ngài thấy không thể ở lại Giêrusalem, thì hoàn toàn phó mình cho ý Chúa.” (Tt 45). Việc phó thác này mở ra một hành trình mới: hành trình học hành, truyền giáo và lập Dòng.
Trên đường đến Rôma, tại một nhà nguyện nhỏ ở La Storta, thánh I-nhã được thị kiến Thiên Chúa Cha nói với Đức Giêsu: “Cha muốn con nhận người này làm tôi tớ con.” (Tt 96). Và Chúa Giêsu quay sang ngài và nói: “Ta muốn con phục vụ chúng ta.”
Thị kiến ấy không chỉ là một dấu ấn thiêng liêng, mà còn là điểm xác nhận: cuộc đời I-nhã, với bao biến động, chính là cuộc hành hương đích thực dưới sự dẫn dắt của Thiên Chúa – một hành trình không do ngài điều khiển, nhưng là do Thiên Chúa vẽ đường và đồng hành.
Lạy Chúa, nơi thánh I-nhã, chúng con học được cách bước đi như một người hành hương: không nắm giữ, không hoạch định, không lo lắng thái quá. Chúng con học từ ngài sự từ bỏ, sự ngoan ngoãn để được dạy dỗ, và lòng can đảm để phó thác.
Xin cho mỗi người anh em ứng sinh chúng con, giữa hành trình đời sống, biết tin tưởng tuyệt đối vào sự dẫn dắt của Chúa. Dù chưa biết rõ con đường phía trước, xin cho chúng con chỉ cần biết rằng, Chúa luôn ở bên chúng con. Amen.